Nabór artykułów do numeru specjalnego - Religia i Miasto

Religia i Miasto. Między poetyką i polityką przestrzeni.

Miasto to coś więcej niż przestrzeń zagospodarowana przez człowieka. Trafniej byłoby o nim myśleć jak o heterotopijnym zbiorze różnego rodzaju znaczeń, które zgromadzone w danym punkcie tworzą nową, ponad-fizykalną jakość. Zawarte i wyrażone w materii, działaniu czy społecznym fakcie ulegają w miejskim środowisku zwielokrotnieniu i transformacji. Jednym z systemów społecznych dostarczających impulsów i motywacji do takich przekształceń jest religia, która sama poddana miejskiej dynamice staje się przedmiotem zmian. Generowane przez nią znaczenia są silnie naładowane emocjonalnie, tożsamościowo, symbolicznie i egzystencjalnie a przestrzeń, w której dochodzi do rozładowań przekształca się w miejsca sacrum. Religia posiada moc tworzenia szczególnych heterotopii: uświęca przestrzeń miejską, czyniąc z architektury miejsce przebywania i kontaktu z sacrum, zachowuje i otacza czcią artefakty pobożności poprzednich epok, pielęgnuje historyczne ślady kultu i wiary, kumuluje pamiątki oraz pamięć innych czasów i miejsc.

Na innym biegunie myślenia o mieście znajduje się użytkownik miejskich przestrzeni, flâneur, przechodzień, wierny, człowiek, którego fizyczność i psychiczne dyspozycje są podstawą percepcji i motorem działań. Według Husserla ludzkie ciało konstytuuje bycie człowieka w świecie i zakorzenia go w przestrzeni. Ciało pozostaje z nią w stałej grze napięć. Miasto ucieleśnia się w człowieku tak, jak ciało zostaje „wbudowane" w jego strukturę. Przestrzeń i egzystencja pozostają zatem w dialektycznym związku. Religia rozbudowuje takie interpretacje przestrzeni i jej relacji z ludźmi. Metaforyczny i symboliczny obraz świata, wytwarzany przez nią w ludzkich umysłach wpływa na tworzenie miejsc świętych i ich charakter ale przede wszystkim kształtuje miejską tkankę. Uformowane przez religię ciało staje się kanałem i narzędziem transformacji przestrzeni. Równocześnie miejska przestrzeń i jej (nie)materialne wymiary temperują cielesność i zmysłowość religijnego ciała. Wytwarzane przez homo religiosus wyobrażenia przestrzeni i jej odwzorowania istniejące w formie realnych lub mentalnych map wpływają na paralelne odczytania rzeczywistości. Istotną rolę w tym procesie pełni architektura, która poprzez swoją estetykę i formę wpływa na procesy poznawcze, wywołuje emocje oraz kształtuje relacje społeczne.

W skali społecznych procesów religia zajmuje także ważne miejsce w toczącej się dyskusji „prawa do miasta". W tym wymiarze znajdują się pytania o społeczne praktyki przestrzenne związane z dominacją lub marginalizacją grup religijnych, widzialnością i niewidzialnością oraz rozkładem politycznych i religijnych sił w przestrzeni publicznej. W szerszej perspektywie kwestie te dotykają zagadnień progresywnego odczucia miejsca i geometrii władzy postulowanych przez Doreen Massey. Zgodnie z jej założeniami każde miejsce jest wypadkową zależności i związków przekraczających lokalność. Dlatego analizując niesymetryczne układy sił dominujących lub słabnących na danym obszarze, należy mieć na uwadze szerszą, sieciową perspektywę. Umiejscowiona religia staje się w ten sposób istotnym elementem analiz o zasięgu ponadlokalnym. W kategoriach kulturowych taki rodzaj globalnych zależności i przepływów postuluje Arjun Appadurai wskazując na transnarodową cyrkulację konkretnych form kulturowych, których szczególną odmianą są formacje religijne. Sieciowość staje się wyrazem wyobrażeń globalnych połączeń między współczesnymi ośrodkami miejskimi, w których religia pełni rolę ważnego elementu politycznych i społecznych transformacji.

Interesują nas przede wszystkim analizy dotyczące Polski ale planujemy utworzyć sekcję kontekstów, w której znajdą się artykuły odnoszące się do innych obszarów geograficznych, narodowych lub etnicznych. Interesuje nas także różnorodność metodologicznych podejść i teoretycznych ujęć, które odnoszą się do poniżej zakreślonych ram analitycznych:
- Relacje pomiędzy przestrzenią społeczną i przestrzenią religijną.
- Miejska sfera publiczna z perspektywy obecności lub przeźroczystości zjawisk religijnych.
-Narracja w procesie wytwarzania miasta, narracje społeczne i narracje religijne w konstruowaniu i percepcji przestrzeni miejskiej.
-Pisanie i czytanie miasta przez pryzmat obecności i aktywności religii w miejskiej tkance.
-Dialektyka związku miasta i religii w procesie formowania znaczeń.
-Obecność religii w mieście w perspektywie kartografii, wyobrażeń przestrzeni i map mentalnych. -Miejskie podziały z perspektywy dominacji bądź marginalizacji religii. -Religijna aktywność w sferze miejskiej jako ekspresja tożsamości.
-Polityczny i ekonomiczny wymiar obecności religii w sferze publicznej.
-Religia jako jeden z wymiarów globalnych przepływów, religijne artykulacje doświadczeń globalności i lokalności.
-Audiosfera i sfera wizualna w konstruowaniu religijnych światów miasta. Wpływ miejskiej audiosfery i sfery wizualnej na dynamikę religii. -Zmysły i ucieleśnione poznanie jako istotne formy konstruowania religijnej przestrzeni i doświadczenia miasta.
-Religia w procesie konstruowania specyfiki miejsca.
-Miejsca święte a estetyzacja miasta.
-Multimodalność zmysłowa w percepcji miejskiej architektury sakralnej.
-Odwołania do zmysłów bliskości – smaku, węchu, zapachu w kreowaniu przestrzeni religijnej.
-Przestrzeń religijna jako przestrzeń ciała.
-Wpływ architektury miejsc sakralnych na zmysły i oddziaływanie na duchowość jednostki.
-Architektura sakralna w procesie kreowania tożsamości osobowej i grupowej.
-Poznawcze metafory przestrzenne a obecność religii w mieście.
-Neuronuka wobec związków religii i przestrzeni.
-Fenomenologia miejsca a neuronauka.
-Światło i dźwięk w mieście jako (nie)materialne elementy religijnych przestrzeni.
-Manipulacja aspektami fizycznej przestrzeni miasta jako zabieg formowania przestrzeni duchowej.
-Fizyczne kreowanie miejsca a miejsce kreowane w procesie poznania w kontekście religijnym.

Akceptujemy teksty w języku polskim i angielskim.

Termin nadsyłania artykułów: 10 września 2016.

Artykuły prosimy kierować na adres: religiamiasto@gmail.com

Published Date: 29.06.2016
Published by: Jakub Szczęśniak